Κάπως έτσι λοιπόν, σε γενικές γραμμές, ξεκίνησε να δομείται και μια νέα βάση της αγοράς, που η εξέλιξη της θα οδηγούσε σε χαρακτηριστικά, όπως αυτά που ζούμε και σήμερα.
Μιας αγοράς που, εκτός της προηγηθείσας βιομηχανικής επανάστασης, άρχισε να διευρύνει και το χρηματοπιστωτικό προφίλ της, προσαρμόζοντας και αναπτύσσοντας παράλληλα και την επιστήμη της οικονομίας «κατάλληλα», προετοιμάζοντας έτσι και τους νέους κανόνες, για την διαμόρφωση πλέον της νέας αυτής πραγματικότητας στην αγορά, όπως και τις νέες οικονομικές συνθήκες, που θα δημιουργούσαν αυτές οι γεωπολιτικές καταστάσεις.
Βέβαια τον καθορισμό των «μεριδίων» σε αυτή την καινούργια πίτα της αγοράς, θα τον όριζαν σε μεγάλο βαθμό και οι γεωστρατηγικές καταστάσεις που …θα προέκυπταν, και από τους δύο παγκόσμιους πόλεμους που είχαν προηγηθεί, αλλά προφανώς αυτό ήταν και το παρελκόμενο «αναγκαίο κακό»!
Βάσει των γεωπολιτικό/στρατιωτικών στοιχείων λοιπόν, που κάποια στιγμή θα διαμόρφωναν και το «οικοσύστημα» της αγοράς τα πράγματα «κύλησαν» κάπως έτσι:
Στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο (1914-1918), η Ρωσία μαζί με την Γαλλία και την Μεγάλη Βρετανία ήταν μέλη της Τριπλής Συνεννόησης …ή αλλιώς «Αντάντ», και λειτουργούσαν ως αντίπαλο δέος στην Τριπλή συμμαχία των Γερμανίας, Αυστρίας και Ιταλίας.
Το αποτέλεσμα βέβαια για τις «ηττημένες αγορές» της Γερμανίας, της Αυστρουγγαρίας και …εξ αγχιστείας της Ιταλίας δεν ήταν απλώς αρνητικό, αλλά σχεδόν ολέθριο!
Η απώλεια εδαφών, αποικιών, ο υπερπληθωρισμός, η συνεχής καταβολή, ειδικά από την πλευρά της Γερμανίας, πολεμικών αποζημιώσεων, δημιούργησαν το πλέον αβιωτικό περιβάλλον για οποιασδήποτε μορφή επένδυσης σε αυτή την χώρα …ή τέλος πάντων κάπως έτσι φαινόταν, γιατί οι χρηματοδοτήσεις στο εκκολαπτόμενο ναζιστικό κράτος ήταν κάτι παραπάνω από γενναίες …από επίσης εκκολαπτόμενους επιχειρηματικούς κολοσσούς και τράπεζες, κυρίως από την απέναντι πλευρά του Ατλαντικού, αλλά και σε ενεργειακό επίπεδο από την άσπονδο εχθρό, Σοβιετική Ένωση!
Παράλληλα η διαφθορά, οι πελατειακές σχέσεις με την ανώτερη κοινωνική τάξη και η άδικη άσκηση της εξουσίας που απέρρεε από αυτές τις σχέσεις, είχαν δημιουργήσει ένα εκρηκτικό μείγμα, και φυσικά ο τελικός καταναλωτής, ήταν ο αποδέκτης αυτής της κατάστασης. Κοινώς η αγορά!
Δεν ήταν τόσο παράξενο δηλαδή, το φαινόμενο της γέννησης του ναζισμού σε έναν λαό κάτω από τέτοιες συνθήκες. Ούτε ήταν παράξενο ότι ετίθεντο οι βάσεις για έναν Β’ παγόσμιο πόλεμο, που μετά την λήξη του …όποτε κι αν ήταν αυτή, θα αναδύκνειε και τους τελικούς κανόνες και παίκτες της αγοράς!
Εν τω μεταξύ στον Β’ παγκόσμιο πόλεμο πλέον, η Ρωσία έμπενε ως Σοβιετική ένωση που, εννοείται ότι δεν υπήρχε περίπτωση να ακολουθήσει τις οικονομικές στρατηγικές και την …ευρεία αντίληψη περί αγοράς των πρώην συμμάχων της, όπως αυτές της Γαλλίας και της Μ. Βρετανίας!
Άσε που κάποια στιγμή, θα τελείωνε κι ο πόλεμος και οι παλαιότερες στρατιωτικές συμμαχίες, θα έμπαιναν πάλι …σε βάζο «γεωπολιτικής φορμόλης».
Αυτός ήταν κι ο λόγος που, ήδη από τις αρχές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο οικονομολόγος Τζον Μέιναρντ Κέινς, που εκπροσωπούσε το βρετανικό Υπουργείο Οικονομικών και ο Χάρι Ντέξτερ Γουάιτ, που εκπροσωπούσε το Υπουργείο Οικονομικών των Ηνωμένων Πολιτειών άρχισαν, ανεξάρτητα, να αναπτύσσουν ιδέες για την οικονομική τάξη ενός μεταπολεμικού κόσμου, όπου και μετά από τις ανάλογες διαπραγματεύσεις, δημοσιεύθηκε μια «Κοινή Δήλωση Εμπειρογνωμόνων για την Ίδρυση ενός Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου» ταυτόχρονα, σε πολλές συμμαχικές χώρες, την 21 Απριλίου του 1944.
Κάπως έτσι λοιπόν γεννήθηκε και η …«μάνα», για το καρέ όποιων παικτών έμπαιναν σε αυτό το παιχνίδι των οικονομικών πλέον πολιτικών ανάπτυξης, που θα προέκυπταν μετά τον όλεθρο του πολέμου, και με σκοπό τη διατύπωση συγκεκριμένων προτάσεων για ένα Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και «πιθανώς» μια Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης.
Μέσα σε όλο αυτό φυσικά θα έπρεπε να υπάρξει και ένα πλαίσιο λειτουργίας!
Η Διάσκεψη του Μπρέτον Γουντς που ακολούθησε, είχε τρία κύρια αποτελέσματα:
- Συμφωνία για τη δημιουργία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, σκοπός του οποίου ήταν η προώθηση της σταθερότητας των συναλλαγματικών ισοτιμιών και των χρηματοοικονομικών ροών.
- Συμφωνία για τη δημιουργία της Διεθνούς Τράπεζας για την Ανασυγκρότηση και την Ανάπτυξη, της οποίας σκοπός ήταν να επιταχύνει την ανοικοδόμηση των πληγέντων κρατών, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και να προωθήσει την οικονομική ανάπτυξη, κυρίως μέσω δανεισμού για την κατασκευή υποδομών.
- Άλλες συστάσεις για μια διεθνή οικονομική συνεργασία.
Έτσι λοιπόν η έξοδος της κάθε αγοράς, σε μία πλέον ανοιχτή αγορά, και μάλιστα υπό την «προστασία» διεθνών νεοσυσταθέντων χρηματοοικονομικών οργανισμών, όπως το ΔΝΤ για παράδειγμα, γινόταν σιγά αλλά σταθερά! Ένας συντελεστής, που χωρίς να είναι τοπικός θα έπαιζε σημαντικό ρόλο στο τοπίο των κατά τόπους αγορών, και …σε εξ’ αγχιστείας θεσμικό επίπεδο πλέον!
Στο πλαίσιο της Τελικής Πράξης λοιπόν, το πιο σημαντικό μέρος κατά την απόψη των συμμετεχόντων στη διάσκεψη, και για τη μετέπειτα λειτουργία της παγκόσμιας οικονομίας ήταν χωρίς άλλο, η συμφωνία του ΔΝΤ.
Τα κύρια χαρακτηριστικά της ήταν:
- Ένα ρυθμιζόμενο σύστημα συναλλαγματικής ισοτιμίας αγοράς.
Οι συναλλαγματικές ισοτιμίες προσαρμόστηκαν σε χρυσό. Οι κυβερνήσεις έπρεπε μόνο, να αλλάξουν τις συναλλαγματικές ισοτιμίες για να διορθώσουν μια «θεμελιώδη ανισορροπία». - Τα κράτη μέλη δεσμεύτηκαν, να κάνουν τα νομίσματά τους μετατρέψιμα για συναλλαγές που σχετίζονται με το εμπόριο και άλλους τρεχούμενους λογαριασμούς.
Υπήρχαν, ωστόσο, μεταβατικές διατάξεις που επέτρεπαν απεριόριστη καθυστέρηση στην αποδοχή αυτής της υποχρέωσης κι έτσι, η συμφωνία του ΔΝΤ επέτρεπε ρητά στις χώρες μέλη να ρυθμίσουν τις ροές κεφαλαίων!
Ο στόχος της ευρείας μετατροπής τρεχουσών συναλλαγών δεν τέθηκε σε ισχύ μέχρι τον Δεκέμβριο του 1958, όταν τα νομίσματα των μελών της Δυτικής Ευρώπης του ΔΝΤ και των αποικιών τους, έγιναν μετατρέψιμα. - Καθώς ήταν πιθανό ότι οι συναλλαγματικές ισοτιμίες που καθορίστηκαν με τον τρόπο αυτό, να μην είναι ευνοϊκές για τη θέση ισοζυγίου πληρωμών μιας χώρας, οι κυβερνήσεις είχαν την εξουσία να τις αναθεωρήσουν έως και 10% από το αρχικά συμφωνηθέν επίπεδο («ονομαστική αξία») χωρίς να υπάρχει αντίρρηση από το ΔΝΤ.
Το ΔΝΤ από την πλευρά του βέβαια, θα μπορούσε να συμμετάσχει ή να αντιταχθεί σε αλλαγές πέρα από αυτό το επίπεδο.
Κοινώς το ΔΝΤ δεν μπορούσε να αναγκάσει ένα μέλος να αναιρέσει μια αλλαγή, αλλά θα μπορούσε να αρνηθεί την πρόσβαση του μέλους στους πόρους του ΔΝΤ. - Όλα τα κράτη μέλη έπρεπε να εγγραφούν στην πρωτεύουσα του ΔΝΤ.
Η συμμετοχή στη ΔΤΑΑ εξαρτάται από το ότι είναι μέλος του ΔΝΤ. Η ψηφοφορία και στα δύο θεσμικά όργανα κατανέμεται σύμφωνα με τύπους που δίνουν μεγαλύτερο βάρος στις χώρες που συνεισφέρουν περισσότερο κεφάλαιο (“ποσοστώσεις”).
Γενικά, από την αρχή, η βασική ιδέα πίσω από τη διάσκεψη του Μπρέτον Γουντς ήταν η έννοια των ανοιχτών αγορών.
Αυτό σήμαινε ότι οι χώρες θα διατηρούσαν μεν, την εθνική τους οικονομική κυριαρχία, αλλά τα επειχειρηματικά συγκροτήματα και οι οικονομικές σφαίρες επιρροής δεν θα ήταν πλέον στη διάθεση τους! …τώρα αν οι τελευταίες, θα επηρέαζαν κυβερνητικές οικονομικές πολιτικές στο μέλλον, ήταν κάτι που θα έπρεπε να επανεξεταστεί! …αν και όσο αυτό θα ήταν δυνατόν!
Η δεύτερη ιδέα πίσω από τη διάσκεψη του Μπρέτον Γουντς ήταν, η από κοινού διαχείριση της δυτικής πολιτικής-οικονομικής τάξης, που σήμαινε ότι τα σημαντικότερα βιομηχανικά δημοκρατικά έθνη, θα έπρεπε να μειώσουν τα εμπόδια στο εμπόριο και την κυκλοφορία των κεφαλαίων, εκτός από την ευθύνη τους να κυβερνούν το σύστημα.
Οπότε με τον όρο σχέδιο Μάρσαλ, εννοείται η οικονομική ενίσχυση κρατών της ευρωπαϊκής ηπείρου, που επί της ουσίας ήταν αποκύημα της εξωτερικής πολιτικής των Η.Π.Α. μετά τη λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και μιας αντίληψης, ότι η επικράτηση του κομμουνισμού θα αποτελούσε κίνδυνο για τα συμφέροντα των υπό, μετά τον πόλεμο, ανοικοδομούμενων κρατών, αλλά και των Ηνωμένων Πολιτειών.
Πήρε βέβαια το όνομά του από τον υπουργό εξωτερικών των ΗΠΑ Τζορτζ Μάρσαλ.
Στη πορεία, και πιο συγκεκριμένα στις 15 Αυγούστου 1971, οι Ηνωμένες Πολιτείες τερμάτισαν μονομερώς τη μετατρεψιμότητα του δολαρίου ΗΠΑ σε χρυσό, τελειώνοντας ουσιαστικά το σύστημα Bretton Woods και καθιστώντας το δολάριο ένα νόμισμα fiat. Παραστατικό χρήμα (fiat money) ή αλλιώς χρήμα αναγκαστικής κυκλοφορίας.
Λίγο αργότερα, πολλά σταθερά νομίσματα όπως η λίρα στερλίνας έγιναν επίσης ελεύθερα κυμαινόμενα.
Γενικά το σύστημα Bretton Woods είχε τελειώσει μέχρι το 1973, και η εποχή που ακολούθησε, χαρακτηρίστηκε από κυμαινόμενες συναλλαγματικές ισοτιμίες.
Εδώ αξίζει να αναφέρουμε, ότι πρώτοι παραλήπτες της βοήθειας που παρείχε το σχέδιο Μάρσαλ, και πριν την μετατροπή του δολαρίου σε Παραστατικό χρήμα (fiat money), ήταν οι χώρες που κατά τη γνώμη της Αμερικανικής ηγεσίας, κινδύνευαν άμεσα από την εξάπλωση του κομμουνισμού. Δηλαδή της Ελλάδας και της Τουρκίας!
Όμως με τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο, έχουμε και την απαρχή ενός αμερικανικού παρεμβατισμού, που με πρόσχημα τον κομμουνιστικό κίνδυνο «πρόσφερε» πλήρη συμπαράσταση, οικονομική και στρατιωτική, όπως σε οποιαδήποτε χώρα, που κατά την άποψη των Η.Π.Α κινδύνευε να συμπεριληφθεί στη σφαίρα επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης.
Ο παρεμβατισμός αυτός καθόρισε την αμερικανική εξωτερική πολιτική για τα επόμενα είκοσι χρόνια, ενώ παράλληλα αποτέλεσε και τον ακρογωνιαίο λίθο του Βορειοατλαντικού Συμφώνου (North Atlantic Treaty Organization ή NATO), που ιδρύθηκε στις 4 Απριλίου του 1949.
Σε κάθε περίπτωση όμως, όπως σε όλο το δυτικό κόσμο, έτσι και στην Ελλάδα είχαν αρχίσει να εφαρμόζονται οι νέες συνθήκες αγοράς, που θα έπαιρναν απ΄το χέρι την αγορά κάθε χώρας, και τηρουμένων των αναλογιών για την κατάσταση της κάθε χώρας, θα τις εισήγαγαν σε ένα κοινό τοπίο αγοράς και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού.
συνεχίζεται
